Wolne rodniki to cząsteczki powstające wskutek rozpadu wiązań chemicznych, w wyniku którego po obu częściach takiej cząsteczki zostaje jeden niesparowany elektron. Posiadają wysoką aktywność chemiczną i dążą do przyłączenia elektronu innej cząsteczki, powodując tym samym jej uszkodzenie. W procesie starzenia się skóry istotną rolę stanowią tzw. wolne rodniki tlenowe, czyli cząsteczki zawierające w swoim składzie atom tlenu.
Nadmierne powstawanie wolnych rodników towarzyszy stanom zapalnym w jelitach i wątrobie, insulinooporności, rekonwalescencji pooperacyjnej oraz przewlekłemu stresowi. Oczywiście duży wpływ na ich tworzenie się ma też dieta, szczególnie w przypadku, gdy w organizmie występują niedobory mikroelementów, witamin i antyoksydantów, a my nie spożywamy warzyw, owoców i przypraw, za to w dużych ilościach króluje mięso (szczególnie wieczorem) i cukry proste. Pozostałe przyczyny powstawania wolnych rodników to zanieczyszczenie środowiska, alkohol, palenie papierosów, nadmierne opalanie się.
Wolne rodniki są odpowiedzialne za uszkodzenia komórek i upośledzenie ich funkcji. W efekcie dochodzi do wielu niekorzystnych procesów w obrębie komórki – zmian w DNA, białek, błon komórkowych. Mają też pozytywne znaczenie, gdy ich ilość nie jest zbyt duża – są używane w wielu mechanizmach, takich jak odporność immunologiczna czy komunikacja między komórkami.
Naturalnie nasz organizm posiada mechanizmy neutralizacji wolnych rodników. Biorą w nich udział białka i enzymy, które funkcjonują dzięki dostarczanym mikroelementom. Dodatkowo owoce i warzywa zawierają antyoksydanty (witamina C, E, polifenole), które są przeciwwagą dla wolnych rodników. Jednak z wiekiem te procesy przestają być tak efektywne i dlatego ważne jest, aby dostarczać jak najwięcej przeciwutleniaczy z pożywienia.
Czym jest stres oksydacyjny?
Stres oksydacyjny jest niebezpiecznym stanem spowodowanym nadmiarem wolnych rodników. W takiej sytuacji produkcja wolnych rodników jest niepohamowana, a system obrony (antyoksydanty) nie stawią im czoła. Intensywność i powtarzalność tego stanu powoduje szkody w organizmie.
Rola antyoksydantów w komórce
Antyoksydanty blokują niszczące działanie wolnych rodników. Oddają swój wolny elektron rodnikowi, dzięki czemu przestaje on siać spustoszenie w komórkach. Różne substancję pełnią różne funkcje w procesie walki z wolnymi rodnikami
- Mikroelementy – miedź, cynk, selen, mangan są odpowiedzialne za prawidłowe działanie enzymu dysmutazy i peroksydazy, dzięki czemu zapobiegają nadmiernej produkcji wolnych rodników
- Enzymy przekształcają wolne rodniki w niegroźne cząsteczki
- Witaminy A,C,E, niektóre barwniki (karoteny, likopen) oraz polifenole neutralizują wolne rodniki
- Koenzym Q10 – wspomaga detox, dostarcza komórkom energii potrzebnej do regeneracji i przeciwdziała ich uszkodzeniom poprzez zwalczanie negatywnych skutków działania wolnych rodników. Opóźnia efekty starzenia i przyspiesza biologiczną odnowę skóry
Naturalna obrona organizmu przed wolnymi rodnikami nie jest nam dana na zawsze, może się wyczerpywać w trakcie życia z różnych powodów – przez stres, stany zapalne w organizmie, nadużywanie środków przeciwzapalnych, antykoncepcyjnych, wyczynowe uprawianie sportu, źle zbilansowaną dietę (brak warzyw i owoców), anemię czy palenie papierosów. Najlepszym na to dowodem jest fakt, że nasze komórki zostały zaprojektowane tak, byśmy mogli żyć 130-140 lat, natomiast przez ataki wolnych rodników, przed którymi nasz organizm coraz słabiej potrafi się bronić, żyjemy o wiele krócej.
Co warto jeść, aby zapewnić prawidłową obronę antyoksydacyjną organizmu?
Przede wszystkim należy jeść kolorowo! Staraj się, by każdego dnia zjeść odpowiednią ilość warzyw i owoców – optymalnie 5 porcji po 80 gram., czyli około 400 gram dziennie. Mówiąc prościej – 3 warzywa i 2 owoce każdego dnia.
Liderem wśród antyoksydantów jest witamina C zawarta w świeżych owocach i warzywach. Wyłapuje i neutralizuje wolne rodniki, zanim zdążą uszkodzić komórkę. Organizm nie potrafi jej wytworzyć ani magazynować, dlatego powinniśmy dostarczać ją codziennie. Najwięcej witaminy C znajdziemy w natce pietruszki, dzikiej róży, czarnej porzeczce, brukselce czy owocach cytrusowych.
Witamina E chroni błony komórkowe przed wolnymi rodnikami, opóźniając starzenie. Występują w kiełkach pszenicy, olejach roślinnych, razowym pieczywie, kaszach, rybach morskich czy orzechach. Łyżka oleju słonecznikowego czy garść orzechów laskowych pokryją dzienne zapotrzebowanie.
Źródłem selenu – który prócz produkcji enzymu chroniącego błony komórkowe przed wolnymi rodnikami, zwiększa również przyswajanie witaminy E – są pestki dyni, orzechy brazylijskie, otręby, drób, ryby, żółtka jaj, produkty zbożowe. Usprawnia on działanie układu odpornościowego, zapobiega stanom zapalnym, zawałom serca i udarom mózgu.
Beta karoten (prowitamina A)wraz z witaminą C i E wchodzi w skład triady związków o silnym działaniu przeciwutleniającym. Najwięcej beta-karotenu mają żółte, czerwone , pomarańczowe owoce i warzywa. Karoteny rozpuszczają się w tłuszczach, dlatego warto dodać łyżkę oliwy.
Likopen zawarty w czerwonych pomidorach jest bardzo silnym przeciwutleniaczem. Ogrzanie w obecności tłuszczu powoduje zwiększoną jego przyswajalność.
Pij czystek – jest on skarbnicą polifenoli – antyoksydantów, które „wymiatają” wolne rodniki z organizmu.
Jakie zabiegi stosować?
Zabiegi antyoksydacyjne mają na celu neutralizację wolnych rodników powstających w kontakcie skóry z promieniowaniem słonecznym, dymem tytoniowym, zanieczyszczeniami, klimatyzacją oraz smogiem. Opóźniają procesy starzenia się tkanek. Mogą nawet zmniejszać stany przedrakowe skóry.
Zabiegi antyoksydacyjne są bogate w substancje przeciwutleniające, takie jak witaminy A,C i E, rosweratrol, miłorząb japoński, kwas ferulowy, fitowy, koenzym Q10. Ich zadaniem jest neutralizować wolne rodniki, przyspieszać proces gojenia tkanek i regenerację komórkową, chronić włókna kolagenu i elastyny oraz kwas hialuronowy przed degradacją.
Wszystkie wspomniane substancje można przemycić w peelingach, świetnie sprawdzi się też wprowadzenie antyoksydantów takich jak witamin C i E, glutation, nukleotydy i koenzym Q10 w głąb skóry za pomocą mezoterapii.
Jak dobrać antyoksydanty do wieku?
- Nastolatki mogą zafundować sobie zabiegi z witaminą C raz na jakiś czas, tak by skóra była zdrowsza i świeższa, szczególnie jesienią, zimą i wczesną wiosną
- po 25. roku życia zabiegi z witaminą C powinny już wejść na stałe do naszego repertuaru zabiegowego, aby chronić nas przed przedwczesnym starzeniem
- po 35-40 roku życia najlepiej postawić na bardzo silny antyoksydant, jakim jest kwas ferulowy
- w przypadku palaczy najlepiej stosować wraz z witaminą C i E, kwas ferulowy w wyższym stężeniu, a także kwas liponowy oraz retinol
- osoby po 50 roku życia powinny sięgnąć po rosweratrol
- w przypadku cery naczyniowej dobrym połączeniem będzie połączenie kwasu azelainowego z witaminą C, które w duecie wzmocnią ściany naczyń i zmniejszają rumień, tym samym zwiększają odporność skóry.