Mechanizm działania i zastosowanie toksyny botulinowej
Toksyna botulinowa (BTX) jest neurotoksyną wytwarzaną przez pałeczki jadu kiełbasianego. Wyodrębniono siedem typów toksyny botulinowej: A, B, C, D, E, F, G, lecz tylko typy A i E są wykorzystywane we współczesnej medycynie.
Toksyna botulinowa wywołuje porażenie mięśni w wyniku blokowania uwalniania acetylocholiny na poziomie połączenia nerwowo – mięśniowego mięśni szkieletowych, hamując tym samym przekazywanie impulsów nerwowych przez połączenie synaptyczne do części ruchowej płytki. Impuls nerwowy docierający do synapsy nerwowo – mięśniowej powoduje otwarcie kanałów wapniowych obecnych w błonie presynaptycznej. Wnikanie jonów wapnia do wnętrza neuronu poprzez otwarte kanały stymuluje fuzję pęcherzyków synaptycznych z błoną presynaptyczną i uwolnienie acetylocholiny do szczeliny synaptycznej. Acetylocholina dyfunduje poprzez szczeliny i wiąże się z mięśniowym receptorem acetylocholiny, prowadząc do depolaryzacji sarkolemmy i powstania potencjału czynnościowego, wywołującego skurcz mięśnia. Aby doszło do połączenia pęcherzyków synaptycznych z błoną komórkową neuronu i uwolnienia przekaźnika nerwowego na zewnątrz komórki, niezbędna jest obecność białek SNARE, tworzących kompleks fuzyjny. Toksyna botulinowa podana domięśniowo dociera do miejsca działania, czyli synapsy nerwowo-mięśniowej.
Jak wykorzystuje się toksynę botulinową w neurologii?
- połowiczy kurcz twarzy, kurcz powiek, kurczowy kręcz szyi
- pierwotna, nadmierna potliwość pach, niereagująca na leczenie miejscowe
- korekcja zmarszczek gładzizny czoła spowodowanych nadmiernym kurczeniem się mięśni
- profilaktyka bólów głowy u dorosłych z przewlekłą migreną
- spastyczność kończyny górnej po udarze mózgu
- terapia dynamicznej stopy końskiej, spowodowanej spastycznością u dzieci w wieku dwóch lat i starszych z mózgowym porażeniem dziecięcym
Zastosowanie botoksu w medycynie estetycznej
W medycynie estetycznej toksynę botulinową stosuje się do usuwania zmarszczek mimicznych, powstających w wyniku wzmożonego napięcia lub nawykowego kurczenia niektórych mięśni. Zabiegi polegają na wstrzyknięciu do wybranych mięśni twarzy niewielkiej dawki oczyszczonej toksyny botulinowej typu A w roztworze soli fizjologicznej. Podczas jednego zabiegu pacjent otrzymuje około 20-50 jednostek botuliny.
Toksyna botulinowa działa jedynie w obrębie mięśni, do których została wstrzyknięta, podczas gdy pozostałe mięśnie funkcjonują bez zmian.
Botulina zaczyna działać po 24 – 48 godzinach od wstrzyknięcia, osiągając maksymalny efekt ok. 2-3 tygodnie, a utrzymuje się on przez okres 3 – 6 miesięcy w zależności od tego, jaki obszar został poddany zabiegowi, jaki preparat został użyty, a także od indywidualnych cech pacjenta.
Na jakich partiach twarzy najczęściej wykonuje się zabiegi z wykorzystaniem botoksu?
Preparaty toksyny botulinowej typu A najczęściej aplikuje się w obrębie jednej trzeciej górnej części twarzy, celem likwidacji zmarszczek i korekcji wyglądu. Są stosowane w przypadku gładzizny czoła tzw. lwiej zmarszczki, zmarszczek promienistych zewnętrznego kąta oka – tzw. kurzych łapek oraz zmarszczek poziomych czoła. Wykorzystuje się je również w korekcji zmarszczek okolicy nosa, podnoszeniu koniuszka nosa, tzw. króliczych zmarszczek, zmarszczek wokół wargi dolnej i górnej, unoszeniu kącika ust, w przypadku tzw. brudki brukowanej (o nierównej powierzchni).
Śródskórne iniekcje toksyny botulinowej korygują nie tylko zmarszczki leczonej okolicy, lecz także poprawiają funkcję ochronną skóry. Dochodzić może do tego przez zmniejszenie przez naskórkowej utraty wody i zwiększenie nawilżenia skóry co wiąże się z poprawą jej stanu w wyniku zmniejszenia pocenia się.
Po 12 tygodniach od wykonanego zabiegu obserwowano zwiększenie elastyczności i wygładzenie skóry. Istnieją również doniesienia, że podanie toksyny botulinowej może zmniejszać produkcję sebum i degradację fibroblastów skóry oraz zwiększać produkcję wytwarzanego przez nie kolagenu.
Jakie są przeciwwskazania do podania toksyny botulinowej?
- ciąża
- choroby złącza nerwowo-mięśniowego
- nadwrażliwość na preparat
- aktywny trądzik
- opryszczka
- schorzenia bakteryjne skóry
Jak wygląda zabieg podania botoksu?
Zabieg wykonuje się bez znieczulenia. Polega on na podaniu odpowiednio przygotowanej toksyny botulinowej bezpośrednio w mięsień mimiczny lub jego bliskie sąsiedztwo. Wykonuje się szereg iniekcji w wybrane punkt. Dawkę dobiera się do indywidualnych preferencji pacjenta, do stopnia upośledzenia kurczliwości, a także efektów, które były osiągnięte po wcześniejszych iniekcjach. Bezpośrednio po zabiegu niewskazane są loty samolotami i przyjmowanie pozycji poziomej oraz masowanie okolic poddanych zabiegowi, ponieważ mogłoby to doprowadzić do przemieszczenia depozytu leku i niepożądanego paraliżu sąsiednich mięśni, czego konsekwencją mogłaby być asymetria twarzy.
Jak długo utrzymują efekty podania botoksu?
Efekty zabiegu są widoczne po 5 – 7 dniach i utrzymują się 3 – 6 miesięcy. Zabieg można powtórzyć najczęściej po 3 miesiącach.